دروغی که زیبا می نماید

به گزارش تور گرجستان ارزان، کریم رجب زاده که معتقد است هیچ کس نمی تواند شاعر را محدود کند، می گوید: شاعر در شعر این اختیار را دارد که مبالغه کند که این در واقع همان دروغ است، اما دروغ به زیبایی شعر اضافه می نماید.

دروغی که زیبا می نماید

این شاعر در گفت وگو با خبرنگاران درباره حدود استفاده از اغراق در ادبیات و نیز تحریف تاریخ در آثار ادبی به ویژه شعر اظهار کرد: این یک امر طبیعی است که هیچ کس نمی تواند شاعر را محدود کند و به او بگوید که ذهنیتش را در شعرش نیاورد. شعر و اساسا هنر از اغراق تشکیل شده و اغراق و مبالغه بخشی از شعر است؛ ما به آن اغراق یا مبالغه می گوییم و خارجی ها به آن سوررئالیسم می گویند. این سوررئال فراواقعی است و منطبق با واقعیت نیست. شاعر این اجازه را دارد که تا هر جا دلش بخواهد تصرف شاعرانه داشته باشد و کسی برای شاعر محدودیتی قائل نیست.

او ادامه داد: نظامی در نصیحتی به فرزندش می گوید که در شعر مپیچ و در فن او/ چون اکذب اوست احسن او؛ یعنی زیبایی شعر در دروغ است. در حالی که دروغ معمولا زشت است و کسی دوست ندارد دروغ بگوید اما شاعر در شعر این اختیار را دارد که مبالغه کند که این در واقع همان دروغ است، اما دروغ به زیبایی شعر اضافه می نماید، چنان که در سوررئالیسم هم همین است.

رجب زاده همچنین با اشاره به شعری از صائب تبریزی بیان نمود: برای مثال صائب می گوید ستاره های فلک را شمردن آسان است/ حساب داغ دل ما که می تواند کرد؟، درحالی که اصلا چنین چیزی امکان ندارد. صائب تبریزی در مقابل داغ هایی که مردم می دیدند می گوید که داغ ما آن قدر افزون تر است که ستاره ها را می توان شمرد اما داغ دل ما بیشتر از آن است که بگردد شمرد. این اغراق لذت بخش است وگرنه اصلا منطبق با واقعیت نیست. یا مثلا آقای دولت آبادی در رمان کلیدر به شخصی به نام مارال می پردازد و از زیبایی او می گوید، درحالی که او آن قدر هم زیبا نیست که آقای دولت آبادی توصیف می نماید ولی این اختیار نویسنده است که می تواند تا هر کجا که دلش می خواهد مبالغه کند.

این شاعر سپس با طرح این سوال که آیا ما حق داریم در اسطوره یا تاریخ دست ببریم گفت: در این جا اما و اگرهایی وجود دارد. در برخی وقایع تاریخی نمی توان دخل و تصرف کرد، مثلا تاریخی که در عالم مذهبی است. در آن عالم مذهبی شاعر نمی تواند عدول کند و رنگ و لعاب دیگری بزند. اما فراموش نکنیم که قرار است در شعر از اسطوره و تاریخ و از تلمیحات استفاده کنیم. اغلب وقت ها هم در ادبیات از اسطوره های عاشقانه و مذهبی استفاده شده است.

او اضافه نمود: به باور من، وقتی اسطوره یا تلمیح به همان شکل معمولش وارد حوزه ادبیات داستانی یا شعر می گردد، آن را که همه می دانند و دیگر اتفاقی نیفتاده است، وقتی تلمیح یا اسطوره را به همان شکلی که به دست مان رسیده در ادبیات بیاوریم، اتفاق خلاقانه ای نیفتاده مگر این که شاعر در اسطوره دستی ببرد. به طور مثال در باور مردم کرمانشاه این است که زمانی که به فرهاد گفته شد که به چه عشقی کار می نماید، شیرین که مرده، فرهاد با تیشه ای بر فرق خود می زند. می گویند مردم کرمانشاه باور دارند که تیشه پای بیستون می افتد، در آن جا درخت اناری می روید که هر سال انارهایی می دهد که درون این انارها سوخته است. حالا اگر چنین روایتی را در شعرمان بیاوریم - البته من این را تا کنون در شعرها ندیده ام - یاریی به اسطوره فرهاد و شیرین است و اشکالی ندارد. اما در رنگ و لعاب دادن به روایت های مذهبی جای شک و شبهه وجود دارد.

کریم رجب زاده در ادامه جعل تاریخ را بحث متفاوتی با آن چه ذکر شد دانست و گفت: تحریف تاریخ با این که افزونه ای در روایت وجود داشته باشد، متفاوت است و این که بخواهیم تاریخ را جعل کنیم، پذیرفته نیست. من از مبالغه تا جایی که بتواند به فرآیند تاریخی یاری کند ایرادی نمی گیرم اما در صورتی که به اصل روایت لطمه نزند. من نمی پذیرم که اگر به تاریخ چیزی را اضافه می کنیم، آن چیز تاریخ را زیر سوال ببرد.

او اضافه نمودن تحلیل به اسطوره و تاریخ را بدون مانع دانست و با اشاره به شعری از حافظ بیان نمود: شعر حافظ شعری چندلایه است و امروز به شعر حافظ تحلیل هایی اضافه می گردد. حافظ غزلی دارد ستاره ای بدرخشید و ماه مجلس شد/ دل رمیده ما را رفیق و مونس شد/ نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت... گفته می گردد که او این شعر را برای شاه شجاع گفته و این تحلیل ماست که می گوییم بیت نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت اشاره به امی بودن حضرت محمد(ص) دارد ولی این اشکالی ندارد. این دریافت امروز ماست و شاید حافظ در آن زمان این دریافت را نداشته است.

شاعر مجموعه صف عاشقان تمامی ندارد در سرانجام در مورد مبالغه در شعر امروز اظهار کرد: دو مسئله در شعر داریم: ذهنیت و عینیت. وقتی بحث عینی گرایی در شعر پیش می آید، باید ذهنیت را کنار زد و واقعیت را دید و شعر ما باید بازتاب واقعیت ها باشد که این واقعیت زندگی است. اما اگر قرار باشد به اثرمان رنگ و لعاب دیگری بدهیم، از حالت عینیت باید خارج شویم و به دنبال ذهنیت برویم. این ذهن است که از واقعیت ها فراروی می نماید. وقتی شعرهای خانم گلوک، برنده نوبل را می خوانیم، می بینیم که شعرش را در ساده ترین وجه ممکن و واقعیت ها را می نویسد. چنان چه شعر سعدی پر از عینیت ها اما زیباست: من ندانستم از اول که تو بی مهر و وفایی... این همراه با عینیت، روزمرگی و قابل لمس است. شعر امروز ما، هم به سوی عینیت می رود و هم به سوی ذهنیت و در نوسان است.

منبع: خبرگزاری ایسنا
انتشار: 29 بهمن 1399 بروزرسانی: 29 بهمن 1399 گردآورنده: georgiaro.ir شناسه مطلب: 1738

به "دروغی که زیبا می نماید" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "دروغی که زیبا می نماید"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید