چرا بعضی افراد در حل مسائل ریاضی بهتر از دیگران هستند؟ - تور گرجستان ارزان

آیا هوش ریاضی چیزی است که با آن به جهان می آییم یا می توان آن را تقویت کرد؟ از طرفی، آیا مغز این افراد متفاوت از بقیه کار می نماید؟ یا شاید فقط تجربه بیشتری در حل معما دارند؟

توانایی حل معماهای ریاضی به فاکتورهای مختلفی بستگی دارد که ترکیبی از ویژگی های فکری، تمرین و حتی شیوه آموزش است.

وقتی پای ریاضیات در میان باشد، بعضی ها آن را یک استعداد ذاتی می دانند، درحالی که بعضی دیگر معتقدند با تمرین و تکنیک های درست می توان مهارت ریاضی را بهبود بخشید. به همین علت، افرادی که در حل معماهای ریاضی مهارت بالایی دارند، معمولاً یا از کودکی با این نوع چالش ها درگیر بوده اند یا مغز آن ها به صورت طبیعی توانایی پردازش داده های عددی را دارد. از طرف دیگر، سبک یادگیری هم در این موضوع نقش مهمی دارد؛ بعضی ها با حل مسئله و تمرین مداوم رشد می نمایند، درحالی که بعضی دیگر به صورت بصری و با استفاده از الگوهای فکری راهکار ها را پیدا می نمایند.

در ادامه به 10 فاکتور مهم که باعث فزونی بعضی افراد در حل معماهای ریاضی می گردد، اشاره می کنم.

1- مغز این افراد سریع تر الگوهای ریاضی را تشخیص می دهد

افرادی که در حل معماهای ریاضی قوی هستند، مغزشان به طور طبیعی توانایی شناسایی الگوهای عددی (numerical patterns) را سریع تر از دیگران دارد. این مهارت باعث می گردد که بتوانند معماهای پیچیده را به بخش های ساده تر تقسیم نموده و پاسخ را راحت تر پیدا نمایند. مطالعات تصویربرداری مغزی نشان داده که در این افراد، بخش قشر پیش پیشانی (prefrontal cortex) و لوب جداری (parietal lobe) فعال تر از دیگران است. این منطقه ها مسئول پردازش اعداد و تفکر منطقی هستند. بنابراین، اگر کسی بتواند به سرعت شباهت ها و روابط عددی را تشخیص دهد، در حل معماهای ریاضی عملکرد بهتری خواهد داشت.

2- تمرین مداوم، مهارت ریاضی را تقویت می نماید

برخلاف تصور رایج، افرادی که در حل معماهای ریاضی بهتر هستند، صرفاً باهوش تر از بقیه نیستند؛ بلکه آن ها به صورت مداوم در معرض چالش های ریاضی قرار گرفته اند. این تمرین باعث می گردد که مسیرهای عصبی (neural pathways) مرتبط با تفکر تحلیلی تقویت شده و توانایی حل مسئله بهبود یابد. دانشمندان معتقدند که مغز مانند یک عضله است و هرچه بیشتر از آن استفاده گردد، قوی تر می گردد. بنابراین، اگر کسی از کودکی مرتب با پازل های منطقی (logic puzzles) و بازی های فکری درگیر باشد، احتمالاً در بزرگسالی هم در حل معماهای ریاضی عملکرد بهتری خواهد داشت.

3- افراد با مهارت بالای ریاضی، حافظه کاری قوی تری دارند

حافظه کاری (working memory) نقش مهمی در حل معماهای ریاضی دارد. این نوع حافظه همان چیزی است که به ما اجازه می دهد اطلاعات را در فکر نگه داشته و روی آن ها عملیات انجام دهیم. افرادی که در حل معماهای ریاضی بهتر هستند، معمولاً ظرفیت بیشتری در حافظه کاری خود دارند. به این معنا که می توانند چندین مرحله از یک مسئله را به طور هم زمان در فکر خود نگه داشته و روی آن ها پردازش انجام دهند. دانشمندان دریافته اند که ارتباط مستقیمی بین قدرت حافظه کاری و مهارت حل مسئله وجود دارد. بنابراین، تمرین هایی که حافظه کاری را تقویت می نمایند، مانند بازی های عددی و تمرینات شناختی (cognitive exercises)، می توانند به بهبود توانایی حل معماهای ریاضی یاری نمایند.

4- تفکر منطقی و توانایی تجزیه وتحلیل در آن ها قوی تر است

یکی از ویژگی های مشترک افراد توانمند در حل معماهای ریاضی، تفکر منطقی قوی است. این افراد معمولاً می توانند یک مسئله را به بخش های کوچک تر تقسیم نموده و هر قسمت را به صورت مجزا آنالیز نمایند. در واقع، آن ها به جای حفظ کردن فرمول ها، بیشتر روی درک مفاهیم و الگوهای پشت مسائل تمرکز دارند. این ویژگی باعث می گردد که بتوانند حتی معماهای نو و پیچیده را حل نمایند، زیرا آن ها صرفاً در پی جواب نیستند، بلکه سعی می نمایند بفهمند که چرا یک پاسخ درست است.

5- آن ها از حل معماهای ریاضی لذت می برند

شاید مهم ترین علت فزونی بعضی افراد در حل معماهای ریاضی این باشد که آن ها واقعاً از این کار لذت می برند. علاقه به حل مسائل باعث می گردد که افراد زمان بیشتری را به تمرین و تفکر اختصاص دهند، بدون اینکه احساس خستگی نمایند. تحقیقات روان شناسی نشان داده است که وقتی فردی از یک فعالیت لذت می برد، سطح دوپامین در مغز او افزایش پیدا می نماید که این امر منجر به افزایش تمرکز و یادگیری بهتر می گردد. بنابراین، اگر کسی از حل معماهای ریاضی خوشش بیاید، به طور طبیعی در این کار بهتر خواهد شد، زیرا با انگیزه بیشتری تمرین می نماید و فکرش همواره آماده پذیرش چالش های نو است.

6- تأثیر ژنتیک بر توانایی حل معماهای ریاضی

بعضی مطالعات نشان داده اند که توانایی حل مسائل ریاضی تا حدی تحت تأثیر ژنتیک (genetics) واقع شده است. دانشمندان کشف نموده اند که بعضی از ژن ها با عملکرد بهتر در مهارت های عددی (numerical skills) مرتبط هستند. افرادی که والدین آن ها در ریاضیات قوی بوده اند، معمولاً خودشان نیز در این زمینه عملکرد بهتری دارند. البته این به معنای یک چیز ثابت و مطلق نیست، بلکه محیط و تمرین همچنان نقش بسیار مهمی ایفا می نمایند. تحقیقات روی دوقلوهای همسان (identical twins) نشان داده است که استعداد ریاضی تا 50 درصد ارثی است. این یعنی نیمی از توانایی ما در حل معماهای ریاضی می تواند به وسیله ژن ها منتقل گردد. اما در نهایت، تقویت این مهارت به اندازه کوشش و تمرین فرد بستگی دارد. حتی اگر کسی از نظر ژنتیکی مستعد نباشد، می تواند با تمرین مداوم این ضعف را جبران کند. بنابراین، استعداد ریاضی ترکیبی از ژنتیک و یادگیری است که هر دو بر عملکرد فرد تأثیر دارند.

7- افرادی که زبان های بیشتری بلدند، در ریاضی بهتر عمل می نمایند

تحقیقات نشان داده اند که یادگیری چندین زبان می تواند بر توانایی حل مسائل ریاضی تأثیر مثبت بگذارد. افراد چندزبانه معمولاً فکر انعطاف پذیرتری دارند و در پردازش هم زمان اطلاعات مختلف بهتر عمل می نمایند. حل معماهای ریاضی اغلب احتیاج به تغییر دیدگاه و استفاده از روش های مختلف دارد، مهارتی که در افراد چندزبانه قوی تر دیده می گردد. بعلاوه یادگیری زبان نو باعث تقویت حافظه کاری (working memory) می گردد که یکی از عوامل مهم در پردازش داده های عددی است. بعضی مطالعات نشان داده اند که بچه ها چندزبانه در مسائل ریاضی که احتیاج به منطق دارند، عملکرد بهتری دارند. علت این موضوع می تواند این باشد که مغز این افراد به جابه جایی سریع بین مفاهیم عادت نموده است. از طرف دیگر، زبان و ریاضیات هر دو دارای ساختارهای خاص و قوانین مشخصی هستند که درک آن ها احتیاج به تفکر تحلیلی دارد. این نشان می دهد که یادگیری زبان های نو می تواند یک روش غیرمستقیم برای تقویت مهارت های ریاضی باشد.

8- مغز افراد مستعد ریاضی کارآمدتر عمل می نماید

مطالعات تصویربرداری مغزی نشان داده است که مغز افرادی که در حل معماهای ریاضی مهارت دارند، کارآمدترعمل می نماید. در این افراد، هنگام حل مسائل ریاضی، مغز انرژی کمتری مصرف می نماید و اطلاعات را سریع تر پردازش می نماید. این کارآمدی به این معناست که آن ها می توانند با کوشش کمتر، به نتایج بهتری برسند. محققان دریافته اند که مغز این افراد مسیرهای عصبی (neural pathways) مشخصی را برای پردازش اعداد و الگوهای ریاضی توسعه داده است. این مسیرها باعث می گردد که آن ها بتوانند مسائل پیچیده را با روش های ساده تر و خلاقانه تر حل نمایند. علاوه بر این، بخش های خاصی از مغز مانند لوب جداری (parietal lobe) و قشر پیش پیشانی (prefrontal cortex) در آن ها فعال تر است. این بخش ها مسئول تحلیل داده های عددی و تفکر منطقی هستند. در نتیجه، مغز آن ها بدون اتلاف انرژی اضافی، اطلاعات عددی را پردازش نموده و سریع تر به نتیجه می رسد. این تفاوت باعث می گردد که افراد با توانایی ریاضی بالا، در مواجهه با معماهای پیچیده، کمتر احساس خستگی نمایند.

9- افرادی که بازی های فکری انجام می دهند، در حل مسائل ریاضی بهترند

بازی های فکری مانند شطرنج، سودوکو، مکعب روبیک و پازل های منطقی می توانند مهارت های ریاضی را بهبود ببخشند. این بازی ها به تقویت تفکر انتقادی (critical thinking) و افزایش توانایی حل مسئله یاری می نمایند. افرادی که به طور مداوم با این نوع بازی ها درگیر هستند، فکرشان به تحلیل سریع تر داده های عددی عادت می نماید. حل معماهای ریاضی احتیاج به پردازش چندمرحله ای دارد، چیزی که در بازی های فکری نیز به چشم می خورد. علاوه بر این، بازی های فکری باعث افزایش تمرکز و حافظه کاری می شوند که دو عامل کلیدی در حل مسائل ریاضی هستند. تحقیقات نشان داده است که بچه های که مرتباً شطرنج بازی می نمایند، در ریاضیات عملکرد بهتری دارند. این نشان می دهد که این گونه بازی ها می توانند تفکر منطقی و استدلال ریاضی را تقویت نمایند. حتی بزرگسالان نیز می توانند از این روش برای بهبود مهارت های ریاضی خود استفاده نمایند. به همین علت، بسیاری از مدارس و مؤسسات آموزشی از بازی های فکری به عنوان ابزاری برای آموزش ریاضی استفاده می نمایند.

10- استرس کمتر، عملکرد ریاضی بهتر

استرس یکی از عواملی است که می تواند توانایی حل مسائل ریاضی را به شدت کاهش دهد. وقتی افراد در موقعیت های پراسترس مانند امتحانات قرار می گیرند، مغز آن ها به جای پردازش منطقی، بیشتر روی ترس و اضطراب تمرکز می نماید. این موضوع باعث می گردد که فرد حتی در حل مسائل ساده نیز دچار اشتباه گردد. در مقابل، افرادی که در مدیریت استرس مهارت دارند، معمولاً در حل معماهای ریاضی عملکرد بهتری دارند. تکنیک هایی مانند مدیتیشن، تنفس عمیقو ورزش می توانند به کاهش استرس و افزایش تمرکز یاری نمایند. بعلاوه، بعضی افراد به علت تجربه و تمرین زیاد، هنگام مواجهه با مسائل ریاضی اعتمادبه نفس بیشتری دارند و دچار اضطراب نمی شوند. مغز در حالت آرامش، بهتر می تواند اطلاعات را پردازش نموده و تصمیمات درستی بگیرد. به همین علت، کاهش استرس یکی از روش های مؤثر برای بهبود عملکرد در حل معماهای ریاضی است.