یفتوشنکو تجسم خروشیدن و فریاد شاعری است در برابر بی&zwnjعدالتی - تور گرجستان ارزان

چه شد که تصمیم گرفتید مجموعه شعری از یوگنی یفتوشنکو را ترجمه کنید. گزینش این اشعار توسط خودتان اجرا شده است؟

با خواندن کتاب خودزندگی نامه نابهنگام از یوگنی یفتوشنکو با ترجمه آقای یوسف نوری زاده از انتشارات ناهید باب آشنایی ام با این شاعر روس گشوده شد و لحن گیرا و صداقت مثال زدنی و ذهن پرشورش مجذوبم کرد. پس از آن آغاز به خواندن شعرهای او کردم و در این میان مجموعه شعری از او به دستم رسید که گروهی از شاعران برجسته انگلیسی زبان از جمله جان آپدیک، جیمز دیکی، لارنس فرلینگتی و ... به درخواست و زیرنظر یفتوشنکو به انگلیسی ترجمه اش نموده اند. همین ویژگی منحصربه فرد متن انگلیسی که به بیان یفتوشنکو دست کمک رساندن شاعران به هم است، مزید بر علت شد که چندی از اشعار این مجموعه را برگزینم و تصمیم به ترجمه آن ها بگیرم.

از دنیا شعری یفتوشنکو بیشتر بگویید. در شعر او چه بن مایه هایی وجود دارد که شعرش را دنیای نموده است؟

شعرهای یفتوشنکو دنیا وسیعی را در برمی گیرد و مضامینی که ذهن او را به خود مشغول می سازد به هیچ وجه محصور در مرزهای محدودی نیست. او هنر را رنگین کمانی می داند گسترده بر سواحل گوناگون. از همین رو، یفتوشنکو از سرزمین مادری می گوید و از کودکی و عشق و احساسات شخصی و نیز از دنیای که شعر، شیدا و بال بال زنان، کسانی چون آنا آخماتووا و رابرت لوئل و مایاکوفسکی و خودش را برمی گزیند، و در عین حال شعرهای متعدد و چشمگیری از او تجسم خروشیدن و فریاد شاعری است در برابر بی عدالتی که برای آزادی انسان ها جدال می نماید. یفتوشنکو در طول حیاتش شاهد فرازونشیب های سیاسی بسکمک در دنیا بود؛ از جمله دوران حکومت استالین و افشای جنایات او، جنگ ویتنام، ترور جان اف. کندی و ... . یفتوشنکو به هیچ یک از این رویدادها بی توجه نیست و جای جای در شعرهایش در برابر ستم های جاری موضع می گیرد و به جانیان می تازد. یکی از عواملی که شعر او را دنیای نموده است این است که او خود دنیا شعرش را به ملیت و سرزمین خاصی محدود نمی نماید و برای تمام انسان ها می سراید.

یفتوشنکو از معروف ترین شاعران بعد از دوره اختناق است و فکر می کنم شعر میراث استالین او یکی از نمادهای این دوره است. سیاست در شعرهای او چگونه جلوه می نماید؟

یفتوشنکو در این شعر و در اشعار بسکمک بارها و بارها نشان می دهد نه تنها به سیاست بی اعتنا نیست بلکه در برابر ظلم رفته بر انسان ها ساکت نمی نشیند و معتقد است هر نویسنده ای را وجدانش و استعدادش متعهد می سازد حتی اگر تصریح کند بیرون گود ایستاده است. او مطلع است در دنیایی که سیاست تا شخصی ترین حوزه های حیات انسانی ریشه دوانده و سر در پی معین و تنظیم روابط عمومی و خصوصی دارد، نمی توان غیرسیاسی بود و زندگی خود را پاک از آن برید. در این مجموعه از این جهت شعر سیاه و سفید بسیار گویا است.

بخش اول این شعر توضیح دو عاشقی است که برآنند تا عشقشان را در ابدیتی آن سوی سربریدن نژادها، پیشداوری ها/نظام ها قوام بخشند. اما در بخش دوم شعر عاشق درمی یابد که زندانیان عصرمانیم ما،/زندانیان دولت هامان و نژادمان./در همه جا/لگام./از آزادی حقیقی برای تو یا برای ما،/ردی نیست به جا؛ و حتی عشق هم از گزندهای این اسارت ایمن نمی ماند. ما در دنیای زندگی می کنیم که نه تنها گریز از سیاست ممکن نیست بلکه تأثیر جنگ و دعواهای آن تا حیات شخصی هم گسترده است. از همین رو یفتوشنکو با صراحت بیان می نماید تا زمانی که قیمت روغن تفنگ بالا می رود/و قیمت جان آدمی سقوط می نماید نمی توان از تقلای برای آزادی آزاد بود. او با شعرش به جدال برای آزادی انسان برمی خیزد بی آنکه تفاوت های نژادی و ملیتی حدی بر این مبارزه بزنند.

پایکوبی روی میخ ها دربرگیرنده شعرهایی است که توجه خاصی به دیگری دارد. به عبارتی توجه شاعر بیشتر معطوف به بیرون و دیگری است تا احوالات شخصی اش. نظر شما در این باره چیست؟

اگر تلقی معمول درباره تمایز میان حالات شخصی و حوادث دنیا خارج را لحاظ کنیم می توانیم بگوییم در این مجموعه رویدادهای بیرونی به خصوص آن هایی که با سیاست و عدالت و بی عدالتی پیوند خورده اند طنین بیشتری دارند؛ گرچه شعرهایی هم هستند که از کودکی شاعر، عشق و احساسات شخصی او، زندگی روستایی روسیه و افسانه های محلی می گویند. اما اگر بخواهیم از منظری نزدیک تر به فضای فکری یفتوشنکو بر شعرها نظری بیندازیم می توانیم بگوییم که در چشم او خود این دوگانه بیرون و درون رنگ می بازد.

آنچه از آن به شیوه های مختلف در تمام شعرهای او آوایی به گوش می رسد داشتن ولعی به زندگی است. گرچه صف آرایی نیروهایی که پیاپی سر سرکوب آن را دارند هرگز به وقفه ای دچار نمی آید. این زندگی برای یفتوشنکو دوپاره یا حتی دوگانه نیست؛ من شعری سروده های او گویی هم روس است و هم اهل ویتنام و آمریکا، هم یهودی است و هم مسیحی، هم عاشق فارغ است و هم گرفتار خاطرات کودکی، هم مرغابی تیرخورده ای است و هم روباهی محکوم به سلاخی، هم سقوط امپراتوری روم را به چشم دیده و هم ترور کندی را، و در عین حال به هیچ کدام از این ها تحویل پذیر نیست. همان طور که او خودش در مقدمه کتاب می گوید می خواهد که قایق نامه رسانی باشد برای تمام آنانِ از هم جداافتاده با یخ بیگانگی. چراکه انسان می تواند صمیمانه هم از ویتنام سخن بگوید و هم از بابی یار، و هم در گام ماژور و هم گام مینور. در واقع حیات فکری و شخصی یفتوشنکو از رویدادهای بیرونی منقطع نیست و احساسات او را همانقدر خاموش شدن عشقی پرتب وتاب به ارتعاش درمی آورد که کشته شدن دانشجویی در جریان تظاهرات. آنچه او می سراید موسیقی واحدی است با مدولاسیون های فراوان.

از میان اشعار این مجموعه کدام یک را بیشتر دوست دارید و با آن ارتباط گرفتید؟

یفتوشنکو گاه به گاه هنگام مواجهه با بی عدالتی با لحن طنزآلود شگفتش ستیزه جویان و قصابان دنیا را به سخره می گیرد. شعر حوالی جاده رومی از یادرفته از همین جمله است که در آن ساده لوحی ظالمانی را که می پندارند می توانند چل تکه کهنه حکومتشان را با نخ هایی از خون رفو نمایند آشکار می نماید. علاوه بر این به فضا و لحن شاعرانه شعر پیچ وتاب بر میخ ها و مرثیه نیویورک بسیار احساس نزدیکی کردم.

مجموعه شعر پایکوبی روی میخ ها شامل اشعار یوگنی یفتوشنکو است که توسط شیرین کریمی در 144 صفحه و با قیمت 28 هزار تومان توسط نشر ناهید منتشر شده است.