فرق قطب شمال و قطب جنوب چیست؟ - تور گرجستان ارزان

فرق قطب شمال و جنوب چیست؟

در شرح فرق قطب شمال و جنوب باید بدانید که قطب شمال و جنوب در دو سمت کره زمین و در جهت مخالف یکدیگر قرار دارند. این دو قطب، ویژگی های خاص آب و هوایی و جغرافیایی دارند که در برخی موارد به هم شبیه و در برخی زمینه ها کاملا متضاد هستند.

دو قطب شمال و جنوب به دلیل وجود شرایط جغرافیایی خاص و سرمای شدید، جزو جاذبه های گردشگری محسوب نمی شوند؛ اما طبیعت یخی زیبا، ویژگی های منحصربه فرد و گونه های جانوری نادری که در این منطقه ها زندگی می نمایند، مجذوب کنندهیت فوق العاده ای به این نواحی می دهد.

آنچه باید درباره قطب شمال و جنوب بدانید:

• قطب شمال کجاست؟
• قطب جنوب کجاست؟
• تفاوت های میان قطب شمال و جنوب

قطب شمال کجاست؟

قطب شمال (North Pole) نقطه مرکزی ناحیه شمالگان (Arctic) در شمال محور زمین محسوب می گردد. این نقطه در وسط اقیانوس منجمد شمالی با بیشینه عمق 5,500 متر قرار گرفته است و روی آب های پوشیده از تکه های یخ، متحرک به ضخامت سه تا چهار متر واقع شده است. قطب شمال، شمالی ترین نقطه روی زمین است که از آنجا همه جهات، جنوب محسوب می گردد. شمال جغرافیایی را نباید با شمال مغناطیسی که موقعیت متغیری دارد و قطب نماها به سمت آن قرار می گیرند، اشتباه گرفت.

عرض جغرافیایی قطب شمال 90 درجه شمالی است و همه خطوط طول جغرافیایی از سمت شمال، در آن به هم می رسند و از نقطه ثابت ستاره قطبی که در آسمان بالای این قطب قرار گرفته است، برای جهت یابی استفاده می گردد. قطب شمال هوای بسیار سردی دارد و دمای هوا در گرم ترین روزهای تابستان در آن به صفر درجه سانتی گراد می رسد. در این منطقه 6 ماه از سال شب و 6 ماه روز است و هر سال در آن یک طلوع خورشید در اعتدال بهاری (اول فروردین) و یک غروب در اعتدال پاییزی (اول مهر) رخ می دهد.

ویژگی های قطب شمال

زیستگاه دریایی قطب شمال بسیار متنوع است؛ میگو، شقایق های دریایی، چند گونه ماهی و سخت پوستان مختلف، در این منطقه زندگی می نمایند. گونه های قطبی خرس، روباه، خرگوش و گرگ، گاومشک ها، گونه های مختلف فوک و پستانداران آبی بزرگی مانند نهنگ و گراز دریایی، از مهم ترین جانداران قطب شمال هستند.

پرستوی دریایی شمالگان (Arctic Tern) جزو بازدیدنمایندگان همیشگی قطب شمال محسوب می گردد که رکورد طولانی ترین مهاجرت را در بین جانداران دارد. این پرندگان هر سال یک مهاجرت رفت و برگشت از قطب شمال به قطب جنوب انجام می دهند.

فردریک کوک (Frederick Cook) آمریکایی اولین کسی بود که ادعا کرد به قطب شمال رسیده است. او در سال 1908 به این منطقه سفر کرد؛ اما نتوانست ادعای خود را ثابت کند. یک سال بعد و در سال 1909، رابرت پری (Robert Peary) آمریکایی مدعی رسیدن به قطب شمال شد. انجمن نشنال جئوگرافیک تحقیقات گسترده ای روی عکس های پری انجام داد و به این نتیجه رسید که از فاصله هشت کیلومتری قطب شمال گرفته شده اند. آنچه بیش از هر چیز دیگری ادعای پری را ثابت کرد، سفر تام آوری (Tom Avery)، کاشف بریتانیایی به قطب در سال 2005 بود؛ زیرا تام مسیر فرضی که پری ارائه نموده بود را با استفاده از سگ های سورتمه طی کرد و با موفقیت به قطب شمال رسید.

اولین سفر تایید شده به قطب شمال به نام روئال آمونسن (Roald Amundsen) کاشف نروژی، ثبت شد که در سال 1926 با کشتی هوایی از شمال نروژ به مقصد استان آلاسکای آمریکا پرواز کرد و در مسیر خود، از فراز قطب شمال عبور کرد؛ اما اولین سفر زمینی تایید شده به قطب شمال به وسیله یک گروه تحقیقاتی متشکل از زمین شناسان و اقیانوس نگاران در سال 1948 انجام شد که از اتحاد جماهیر شوروی به این نقطه سفر کردند و بر قطب شمال گام نهادند.

در قطب شمال هیچ انسانی زندگی نمی نماید؛ اگرچه مردم مختلفی در شمالگان (ناحیه پیرامون قطب شمال) سکونت دارند که جمعیت مجموع آنان حدود 4,000,000 نفر برآورده شده است. این جمعیت در آلاسکا و قسمت های شمالی کشورهایی چون کانادا، گرینلند، روسیه و نروژ زندگی می نمایند؛ اما به دلیل وجود یخ های متحرک، امکان ایجاد یک جامعه ثابت و دائمی برای آنان فراهم نیست.

کشف نفت و گاز در قطب شمال، سودهای بسیاری به همراه داشته است، به طوری که روسیه، دانمارک، کانادا و آمریکا که دارای سواحل همجوار با اقیانوس شمالی هستند، نسبت به این قلمرو غنی ادعای مالکیت دارند و بر سر دست یابی به منابع آن با هم رقابت می نمایند. برآورد می گردد سودهای کلان استخراج نفت و گاز و امکان ایجاد یک مسیر تجاری بدون یخ بین اروپا، آمریکای شمالی و آسیا، قطب شمال را در آینده نزدیک به منطقه مالی مهمی تبدیل می نماید.

قطب جنوب کجاست؟

قطب جنوب (South Pole) نقطه مرکزی قاره جنوبگان (Antarctica) و جنوبی ترین نقطه روی زمین است. ارتفاع قطب جنوب از سطح دریا حدود 2,800 متر است که متشکل از 100 متر خاک و لایه یخ روی آن به ضخامت 2,700 متر است. گرم ترین دمای قطب جنوب 12- درجه و سردترین دمای آن 82- درجه سانتی گراد ثبت شده که آن را به سردترین مکان روی زمین تبدیل نموده است.

عرض جغرافیای قطب جنوب 90 درجه جنوبی است و تمام خطوط طول جغرافیایی از سمت جنوب در آن به هم می رسند؛ از این منطقه، تمام جهات شمال محسوب می شوند. در این منطقه 6 ماه اول سال شب و 6 ماه دوم سال روز است و سال از دو فصل زمستان و تابستان تشکیل می گردد. هر سال در قطب جنوب یک طلوع خورشید در اول ماه مهر و یک غروب در اول فروردین رخ می دهد.

مکان دقیق قطب جنوب دائم در حال حرکت است و ورقه یخی بالای آن در هر سال حدود 10 متر جابه جا می گردد. دلیل این موضوع تکتونیک صفحه ای و فرآیندی است که در آن صفحات بزرگ پوسته زمین به آرامی حرکت و به هم برخورد می نمایند یا از هم فاصله می گیرند. این حرکات در طی سال های طولانی، سبب جابه جایی های بسیار روی کره زمین شده است؛ در طی همین فرایند، سرزمینی که امروزه ساحل شرقی آمریکای جنوبی است، میلیون ها سال پیش در قطب جنوب قرار داشت.

ویژگی های قطب جنوب

قطب جنوب در وسط سردترین و بادخیزترین خشکی روی زمین قرار گرفته است و با وجود اینکه سواحل آن مملو از حیات دریایی است، به دلیل زیستگاه خشنی که دارد، زیست شناسان کمی در آن مشغول تحقیق هستند. بخش های معتدل تر این منطقه پوششی از گیاهان بومی مانند خزه و گل سنگ دارد.

اولین کوشش برای اکتشاف قطب جنوب به وسیله تیمی به رهبری کاپیتان بریتانیایی، رابرت فالکون اسکات (Robert Falcon Scott) به همراه ارنست شاکلتون (Ernest Shackleton) و ادوراد ویلسون (Edward Wilson) در سال 1904 انجام شد. این تیم به فاصله 660 کیلومتری قطب جنوب رسیدند، اما به دلیل سردی شدید آب و هوا و کمبود منابع بازگشتند. شاکلتون در کوشش دیگری در سال 1907 به 160 کیلومتری قطب جنوب رسید؛ اما دوباره به دلیل سردی هوا مجبور به بازگشت شد.

اسکات در سال 1910 هیئت دیگری را برای سفر به قطب جنوب گرد هم آورد؛ در راه برای تهیه آخرین تدارکات در استرالیا توقف کرد که با تلگراف ناگهانی روئال آمونسن (Roald Amundsen)، کاشف نروژی غافلگیر شد؛ هیئت آمونسن نیز در راه قطب جنوب بود. اسکات به حرکت خود ادامه داد و هر دو تیم در بازه زمانی تقریبا یکسان به جنوبگان رسیدند.

آمونسن نروژی مسیر جدیدی را در پیش گرفته بود و با تجهیزات مناسب و آذوقه کافی، تمام تیم در دسامبر 1911 و یک ماه زودتر از هیئت اسکات، به قطب جنوب رسیدند. اسکات و تیمش از مسیر قدیمی شکلتون راهی قطب جنوب شدند و به دلیل تجهیزات نامناسب، تنها اسکات و چهارنفر از اعضای تیم به مقصد رسیدند و بقیه افراد در راه جان باختند؛ با رسیدن به قطب جنوب با چادر و تجهیزاتی روبه رو شدند که آمونسن از یک ماه قبل به جا گذاشته بود. او و همراهانش نیز در راه بازگشت از سرما و گرسنگی جان باختند.

در سال 1956، یک پایگاه تحقیقاتی به وسیله آمریکا در قطب جنوب تاسیس شد و به یاد این دو کاشف ایستگاه جنوبگان آمونسن-اسکات (Amundsen-Scott South Pole Station) نام گذاری شد. این ایستگاه تا به امروز میزبان طیف گسترده ای از تحقیقات در منطقه بوده است و حمل ونقل به آن با هواپیماهای نظامی مقاوم از پایگاه مک موردو (McMurdo Station) در نیوزلند انجام می گردد.

کشورهای زیادی نسبت به قطب جنوب ادعای مالکیت دارند؛ اما هنوز هیچ کشوری نتوانسته مالکیت رسمی بر هیچ بخشی از این منطقه را از آن خود کند. ایران نیز یکی از کشورهایی است که به دلیل دسترسی به قطب جنوب به وسیله مکران و حائل نبودن هیچ سرزمینی بین آن ها، طبق قوانین بین المللی، ادعای مالکیت بر بخشی از منطقه را مطرح نموده؛ اما تا به امروز به نتیجه ای دست نیافته است.

تفاوت های میان قطب شمال و جنوب

قطب شمال و قطب جنوب از ویژگی هایی مشترکی برخوردار هستند و در برخی موارد نیز فرق های اساسی با هم دارند.

1. قطب شمال، شمالی ترین نقطه محور زمین محسوب می گردد که در وسط آب های اقیانوس منجمد شمالی قرار گرفته است و به وسیله قاره ها احاطه شده است؛ اما قطب جنوب در جنوبی ترین نقطه محور زمین، میان قاره بزرگ جنوبگان قرار گرفته است که دارای خشکی است و اقیانوس ها آن را احاطه نموده اند.

2. شمالگان از لایه های یخی شناور روی آب و بدون توده خشکی تشکیل می گردد؛ کوه های یخی فصلی آن از یخچال های طبیعی به وجود می آیند و پوشش گیاهی و جانوری منحصر به خود را دارد. جنوبگان یک توده خشکی پوشیده از لایه های بزرگ یخی است که از کوه های بزرگ یخی روی خشکی تشکیل شده و پوشش گیاهی و جانوری آن در مقایسه با قطب شمال بسیار کم است.

3. حیات جانوری شمالگان و جنوبگان با هم فرق دارد. شمالگان گونه های جانوری بیشتر و متنوع تری دارد و زیستگاه خرس های قطبی به شمار می رود که گاوهای دریایی و حتی نهنگ های کوچک را هم می خورند؛ اما در جنوبگان پنگوئن ها ساکن هستند و هیچ حیوان درنده ای در آنجا نیست که بقای نسل آن ها را با مشکل روبرو کند.

4. قطب شمال سرد است؛ اما به دلیل ارتفاع کم، در مقایسه با قطب جنوب، سرمای کمتری دارد. میانگین ارتفاع شمالگان از سطح دریا دو متر و میانگین دمای سالانه آن 10- درجه سانتی گراد است؛ در حالی که میانگین ارتفاع جنوبگان 2,835 از سطح دریا و میانگین دمای سالانه آن 49- درجه سانتی گراد است.

5. قاره قطب جنوب تنها منطقه روی کره زمین است که در تملک هیچ کشوری نیست. تا به امروز هیچ اثری از وجود انسان های بومی در این منطقه خالی از سکنه دیده نشده است و به جز گروه های تحقیقاتی و علمی، به ندرت کسی به آنجا رفت وآمد می نماید؛ اما زندگی در نزدیکی قطب شمال در شهرهای شمالی روسیه، نروژ، الاسکا و گرینلند در جریان است.

6. حدود 99 درصد از یخ های روی زمین در قطب جنوب هستند و قطب شمال به نسبت قطب جنوب، یخ های کمتری دارد.

7. طبق تحقیقات زمین شناسان ایالات متحده آمریکا، نیمی از منابع نفتی زمین زیر لایه های یخی شمالگان جمع شده است. با وجود این منابع، روسیه مدعی مالکیت بر بخش بزرگی از منطقه قطب شمال است و ایالات متحده نیز مرزهای خود را با ارسال یخ شکن ها در این منطقه و نزدیکی آلاسکا معین و نشانه گذاری نموده است؛ اما قاره قطب جنوب خشکی است و در بستر سنگی آن مواد معدنی زیادی چون طلا، نقره، نیکل، پلاتین و آهن یافت می گردد؛ طبق توافقنامه قطب جنوب (توافق نامه بین المللی که از منافع قطب جنوب محافظت می نماید)، هرگونه استخراج در این منطقه ممنوع است.

8. لایه اوزون بر فراز قطب جنوب دارای سوراخی بزرگ تر از مساحت قاره آمریکا است و لایه اوزون بر فراز قطب شمال نیز هرروز نازک تر می گردد. دلیل این موضوع شکل گیری ابرهای استراتوسفر قطبی است که منجر به ازبین رفتن اوزون می شوند. سرعت این پدیده در قطب شمال، به دلیل گرمای هوا، کندتر است.

9. یکی از قطب های مغناطیسی زمین نزدیک به جنوب کره زمین و دیگری نزدیک به شمال آن است. قطب نماها شمال مغناطیسی زمین را نشان می دهند نه شمال جغرافیایی آن را. جهت میدان مغناطیسی زمین در حال تغییر است و قطب های مغناطیسی زمین بر قطب های جغرافیایی آن منطبق نیستند.

قطب های مغناطیسی برخلاف قطب های جغرافیایی جابه جا می شوند و این برای هر دو قطب مغناطیسی صدق می نماید. قطب شمال مغناطیسی (جنوب میدان مغناطیسی زمین) کاملا در ناحیه قطب شمال نیست و سالانه 60 تا 55 کیلومتر به طرف نیم کره شرقی حرکت می نماید. قطب جنوب مغناطیسی (شمال میدان مغناطیسی زمین) درون قاره قطب جنوب قرار گرفته است؛ اما سالانه 10 تا 15 کیلومتر به طرف غرب حرکت می نماید.

10. چرخه ذوب یخ در قطب شمال طبیعی است و یخ هایی که در تابستان ذوب می شوند، به همان میزان در زمستان جایگزین می شوند؛ اما چنین چرخه منظمی در قطب جنوب وجود ندارد و لایه یخ آن در تمام طول سال، میزان و شکل خود را حفظ می نماید. اخیرا هشدارهایی درباره ذوب یخ های قطب جنوب به دلیل گرمایش جهانی داده شده است که خبر از احتمال رخداد آن در آینده نزدیک می دهد.

قطب شمال و جنوب با طبیعت زیبا و ویژگی های منحصربه فرد، از منطقه ها مجذوب کننده روی زمین به شمار می روند؛ اگر درباره قطب شمال و جنوب و تفاوت های بین آن دو اطلاعاتی دارید، آن را با ما و کاربران خبرنگاران به اشتراک بگذارید.

پرسش های متداول

قطب جنوب در کدام کشور است؟

در جنوبی ترین قسمت زمین و در قاره جنوبگان

قطب شمال در کدام کشور است؟

در شمالی ترین قسمت زمین و در میان اقیانوس منجمد شمالی

سه تفاوت مهم قطب شمال و قطب جنوب چیست؟

هوای جنوبگان سردتر از شمالگان است؛ جنوبگان یک قاره دارای خشکی، ولی قطب شمال فقط توده یخی است؛ پنگوئن ها در جنوبگان و خرس های قطبی در شمالگان زندگی می نمایند.

کاشف قطب جنوب کیست؟

رودلد آموندسن نروژی